Elektrik ve Güç Trafoları Hakkında Genel Bilgiler

Genel olarak trafolar diğer bir adıyla da transformatörler bir elektrik devresinde gerilim veya akımı indirmek veya yükseltmek için kullanılır. Elektronikte ise esas olarak farklı devrelerdeki yükselticileri birleştirmek, doğru akım dalgalarını daha yüksek bir değerdeki alternatif akıma çevirmek ve sadece belirli frekansları iletmek için kullanılır.

İş hayatımızda her zaman karşımıza çıkan, gerilimin ihtiyacımıza göre değişmesini sağlayan trafoların yapısını, nasıl ayarlandığını, avantaj ve dezavantajlarını inceleyelim.

Trafoların Amacı

Trafolar, gerilim değişmesi sırasında gücü sabit tutarlar.

Trafolar, alternatif akımın frekansını ve gücünü değiştirmeden gerilimi ve akımı ihtiyaca göre azaltırlar ya da arttırırlar.

Trafoların DC akımla üretilen elektrik enerjisi ile ilgisi yoktur. Trafolar altarnatif akım ile ilgilenirler.

Ancak yapılabilecek bir elektronik trafoda DC akımla elektrik enerjisi üretilebilir ve yük altında gerilim değişikliği istenilen değerlerde daha ucuz ve daha kolay yapılabilir.

Trafoların Önemi

Elektrik Enerjisi’nin en önemli özelliklerinden biri de üretildiği yerden çok uzak mesafelere kolayca taşınmasıdır.

Taşımanın verimli olması için gerilimin yeteri kadar yüksek olması gerekmektedir.

Santrallerde jeneratörler vasıtasıyla üretilen gerilim altarnatif gerilimdir.

Jeneratörlerde üretilecek gerilim uzak mesafelere taşınacak değerlerde değildir.

Jeneratör çıkış gerilimleri 0,4-3, 3-6, 3-10, 6-13-14, 7-15,8 ve 35 kV seviyesindedir.

Bu değerler yetersiz olduğu için gerilimi trafolar ile yükseltiriz.

Ayrıca uzak mesafelere taşınan elektrik enerjisini abonelerin kullanımına sunulabilmesi için elektrik enerjisini dönüştürücü trafolar yardımıyla orta ve alçak gerilime dönüştürürüz.

Güç Trafosu

Güç trafosu, 200 MVA üzeri olan ve TEİAŞ’ın indirici merkezlerinde ya da barajlarda kullanılan trafolardır.

En büyük dezavantajlarından birisi, fiyatlarının çok pahalı olmasıdır.

Ayrıca çok ağırdır ve taşınması büyük bir sorundur.

Bu trafolar hem cebren hava ile hem de yağ ile soğutulmaktadır. Fabrikadan yağsız çıkmaktadırlar ve yerine varınca yağ doldurulmaktadır.

Yağ değişim zamanı gelince de, özel donanımlı TIR araçlarla, yerinde, yağları değiştirilmektedir.

Verimleri düşüktür.

İşletme bakımları zordur.

Dağıtım Trafosu

Endüstriyel alanda yani piyasada güç trafosu olarak bilinir.

Tedaş’ın orta gerilim hatlarında kullanılır.

Anma gerilimleri 36/04 kV olarak değişmektedir.

En fazla 2.500 kVA gücünde imal edilirler.

400 kVA’ya kadar direk tipi, bunun üzerinde bina ya da köşk içine monte edilirler.

Mıknatıslanma akımı çekerler ve nüvelerinde bu açıdan, boşta çalışırken demir ve bakır kaybı olur.

Nominal güçlerinde yüklenirlerse verimleri yüksek aksi halde düşüktür.

Bakımları güç trafolarına göre çok basit kalır. (Daha kolaydır.)

Trafolarda Kademe Değiştime

Kullanıcıların trafolarının primer uçlarının bağlı olduğu sistemin (enterconnect) verdiği gerilim değeri belirlidir ve kullanıcılar tarafından değiştirilemez .

Ancak sistemin bazen gerilim seviyesinin düşmesi sırasında trafonun sekonder ucuna bağlı olan tüketicinin sıkıntı yaşamaması için sekonder geriliminin sabit tutulması gerekir işte bunun için de trafolarda kademe değiştirmeye ihtiyaç duyulur.

Trafoda kademe manual ya da otomatik olarak 2 türlü değiştirilmektedir.

A) Manuel Olarak

Manuel ile kademe değiştirme yük altında gerçekleştirilemez.

Sistemin enerjisi kesilmeli yani trafo yüksüz hale getirilmelidir ve istenen kademeye manuel olarak getirilir.

Otomatik trafoya göre ucuz olması bir avantajdır.

Sistemin enerjisinin kesilmesi bir dezavantajdır.

B) Otomatik Olarak

Otomatik olarak kademe değişimi trafonun yük altında otomatik kademe değiştirmesidir.

Otomatik kesimi sağlayan otomatik regüleler çok pahalı olduğu için bu bir dezavantajdır.

Yük altında sistem çalışmasına devam ederken kademe değiştirilebilir.

Otomatik olan trafonun kademesi, yük altında değiştirilir.

Ama manual olursa, trafonun enerjisini kesmek gerekir.

Sonuç Olarak;

Otomatik regüleler, nerdeyse trafo fiyatı kadar pahalıdır.

Manualler endüstri standardıdır ve ayrıca ücret istemezler.

Manual 5 kademeden oluşmaktadır.

Otomatik için aralıktan bahsedebiliriz.

En büyük sıkıntı fiyat ve trafonun enerjisini kesmek ya da kesmemek yönündedir.